Ventilatie in klaslokalen, er wordt al jaren over gesproken. Door gebrek aan frisse lucht is de leeromgeving van onze kinderen én de werkplek van veel leerkrachten niet gezond. Volgens de website van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland gaat het om 70-80% van lokalen in het basis- en voortgezet onderwijs. Nu, door de coronapandemie, is het thema actueler dan ooit. Hoe krijgen we klaslokalen beter geventileerd? Het is niet eenvoudig, in een klaslokaal van ongeveer 50 m2 zitten vaak 30 kinderen en een leerkracht. Ter vergelijking; in een kantoorruimte van dezelfde maat zitten over het algemeen maar 8 personen.
Zelfs een school die voldoet aan het huidige bouwbesluit, voldoet bij lange na niet aan klasse A of B (de twee hoogste categoriën) van programma van eisen "Frisse Scholen" Het is ook niet gemakkelijk om hieraan te voldoen, de eisen zijn hoog en lastig te realiseren met de budgetten die over het algemeen beschikbaar zijn voor nieuwe schoolgebouwen.
Ventilatiesystemen
Veel bestaande schoolgebouwen hebben een systeem met ventilatieroosters in de gevel boven de ramen, en afzuiging in de klaslokalen. Dit noemen we ook wel natuurlijke toevoer en mechanische afvoer. Met deze techniek is een optimale ventilatie eigenlijk niet haalbaar. Idealiter wordt de lucht zowel mechanisch ingeblazen als afgezogen; een gebalanceerd systeem. Maar omschakelen is niet makkelijk; de kanalen voor de toevoer van lucht zijn erg groot en de plafondhoogte van veel scholen is laag en de kosten zijn substantieel.
Ondanks het feit dat het ingrijpend is, het is de moeite van het onderzoeken waard. Groot bijkomend voordeel van zo'n gebalanceerd systeem is namelijk dat het gecombineerd kan worden met zonwering met screens. Wanneer screens gecombineerd worden met natuurlijke luchttoevoer, wat vaak gebeurd, belemmert het scherm de ventilatie, wat de toevoer tot een minimum reduceert. Dit kan ondervangen worden met zonwerende beglazing (ook een kostbare ingreep), uitval zonneschermen (gevoelig voor schade door bijvoorbeeld wind) of zonwerende folies aan de buitenzijde, maar al deze oplossingen zijn niet optimaal.
Van het gas af
Daarnaast kan een gebalanceerd systeem relatief eenvoudig worden gecombineerd met koeling en eventueel met verwarming. Luchtverwarming is een lage temperatuursysteem, wat het geschikt maakt voor een gasloos systeem, een ander doel dat de overheid gesteld heeft. Om deze stap te maken is een verbeterde isolatie en kierdichting van het gebouw noodzakelijk, hoewel dit op een later moment gedaan kan worden, is het goed de mogelijkheden hiertoe alvast te onderzoeken.
Akoestiek verbeteren
Vaak kunnen de luchtkanalen geïntegreerd worden in een bestaand gebouw door de gangzones te verlagen en te gebruiken als distributieroute naar de lokalen en in de lokalen een zichtbaar systeem van luchtzakken onder het plafond toe te passen. Idealiter wordt dan wel het plafond vervangen; het ideale moment om ook de akoestiek in de lokalen en de gangen te verbeteren.
Spui-ventilatie
Dan is er nog één kwestie die opgelost moet worden, spui-ventilatie. De mogelijkheid om in een korte tijd veel frisse lucht toe te voegen, bijvoorbeeld door het openen van een raam. De enige manier om dit te tegelijkertijd te combineren met zonwering screens, is de toepassing van luiken in plaats van ramen. Geen zoninstraling, maar wel frisse lucht of tussen de lessen door schermen 10 minuten omhoog en ramen open.
Integrale benadering
Je moet een gebouw dus altijd integraal bekijken en een helder plan maken. Kijk of er andere bouwfysische problemen zijn die eigenlijk opgelost moeten worden; akoestiek, daglicht, isolatie of zon. Wat is de doelstelling wat betreft verwarming zónder gas? En het is hét moment om te kijken of de indeling en uitstraling van het gebouw nog passen bij de visie van de school. Met een nieuw kleurenplan, gaat een school er helemaal anders uitzien. Een architect kan hierbij helpen.
Dit betekent niet dat het allemaal tegelijk uitgevoerd moet worden, maar wel dat onderhoud gericht kan plaatsvinden en dat er naar een concreet doel wordt toegewerkt: een school als nieuw! Voorbeelden zijn de renovatie van het Eerste Christelijk Lyceum in Haarlem, een monumentaal gebouw uit het begin van de 20e eeuw en het Tabor College d'Ampte in Hoorn; een nieuwer gebouw uit de jaren 60.
